UDRUŽENJE SISTEMSKIH PORODIČNIH TERAPEUTA CRNE GORE

ETIČKI KODEKS

(usvojen na Skupštini Udruženja, održanoj 2.2.2015. u Podgorici)

PREAMBULA

Etički kodeks USPTCG-e propisan je s ciljem profesionalnog pozicioniranja i razvoja psihoterapije i u okviru šire društvene zajednice. Etički principi izvedeni su iz vrijednosti ljudskih prava koja su dio Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima i ukazuju na stavove koje treba preuzeti s ciljem njihovih prenošenja u profesionalnu praksu. Baveći se psihoterapijskom praksom, svi članovi USPTCG (članovi udruženja i individualni članovi) prihvataju stav da praktikovanje psihoterapije zahtijeva odgovornost i da su sljedeći etički principi obavezujući za sve članove Udruženja.

SVRHA

Svrhe Etičkog kodeksa jesu:
povećanje budnosti i mišljenja u odnosu na etičke principe (vrijednosti i principe kao i na norme i zabrane) svakoga ko se bavi psihoterapijskom praksom;
regulisanje neadekvatnog ponašanja (u cilju zaštite klijenta od neetične upotrebe psihoterapije bilo da se radi o osobi koja je u psihoterapijskom programu ili je završila četiri godine edukacije);
promocija optimalnog ponašanja (u cilju postavljanja standarda za sve članove);
postavljanje temelja za tretiranje žalbi.

PSIHOTERAPIJSKA DISCIPLINA I PROFESIJA

Psihoterapija je naučna i primijenjena disciplina. Ona je takođe i samostalna profesija. Kako se psihoterapija razvijala kao specifična naučna disciplina, potreba za postojanjem etičkog kodeksa shvatala se kao dio razvoja identiteta psihoterapije.

Psihoterapija je sistematsko korišćenje odnosa između terapeuta i klijenta u cilju iniciranja promjene u kogniciji, osjećanjima, ponašanju i budućem razvoju klijenta.

Psihoterapijsku disciplinu karakteriše posvećenost odgovornom ispunjavanju prethodno pomenutih zadataka.

Psihoterapeuti poštuju dostojanstvo i vrijednosti svake individue i teže očuvanju i zaštiti osnovnih ljudskih prava.

Od psihoterapeuta se zahtijeva da koriste stručnost i da rade u najboljem interesu klijenta.

Psihoterapeuti poštuju druge članove svoje profesije i sličnih profesija, i trude se, koliko su u mogućnosti, da i u slučaju kada to nije suprotno interesima klijenta, obezbijede adekvatnan stepen informisanosti i međusobno poštovanje.

Psihoterapeuti koriste svoje vještine samo za svrhe koje su sadržane u pomenutim vrijednostima i svjesno ne dozvoljavaju njihovu zloupotrebu od strane drugih.
U okviru psihoterapije, kao djelatnosti koja pomaže ljudima, etički principi moraju da obuhvataju više aspekata i elemenata, a sve u cilju uticanja na ukupno etičko ponašanje. Glavne oblasti su: klijenti, sam terapeut kao praktikant psihoterapije, edukanti, kolege i društvena zajednica.

1. ODGOVORNOST

Opšti princip: prilikom pružanja usluga, psihoterapeuti se drže visokih standarda svoje profesije. Prihvataju odgovornost za posljedice svog djelovanja i u radu se rukovode faktorima, kao što su, klijenti, sami terapeuti, edukanti, kolege, cjelokupna zajednica. Psihoterapeuti se trude da obezbijede adekvatno sprovođenje svojih usluga.

Princip 1a: kao praktikanti, psihoterapeuti znaju da imaju veliku socijalnu odgovornost zato što njihove preporuke i profesionalno djelovanje mogu da utiču na živote drugih. Oni su oprezni u odnosu na lične, društvene, organizacione, finansijske, situacije koje se odnose na okruženje ili političke situacije i pritiske koji mogu dovesti do zloupotrebe njihovog uticaja.

Princip 1b: U radu sa klijentima psihoterapeuti unaprijed pojašnjavaju sve stvari koje se odnose na njihov zajednički rad. Izbjegavaju odnose koji mogu negativno uticati na njihovu objektivnost ili one koji mogu stvoriti konflikt interesa.

Princip 1c: Psihoterapeuti imaju odgovornost da preveniraju vulgarizaciju, zloupotrebu ili prikrivanje informacija do kojih su došli, od strane institucije ili organizacije u kojoj su zaposleni.

Princip 1d: Kao članovi nacionalnih ili organizacionih tijela, psihoterapeuti ostaju prepoznatljivi kao individue koje se drže visokih standarda profesije.

Princip 1e: Kao učitelji i treneri, psihoterapeuti prepoznaju svoju osnovnu obavezu da pomognu drugima da steknu znanja i vještine. Oni zadržavaju visoke standarde znanja prezentujući objektivne, potpune i tačne informacije.

Princip 1f: Kao istraživači, psihoterapeuti prihvataju odgovornost za izbor tema za istraživanje, kao i metoda koje će se koristiti u istraživanju, analizi i izvještavanju. Oni planiraju istraživanja tako da smanje mogućnost da nalazi do kojih u istraživanjima dođu budu nevalidni. Prilikom objavljivanja izvještaja, nikada ne prikrivaju podatke koji nijesu u skladu sa njihovim očekivanjima i prihvataju mogućnost postojanja alternativnih hipoteza i objašnjenja za dobijene rezultate. Psihoterapeuti će preuzeti zasluge samo za posao koji su uradili. Sa odgovarajućim licima i agencijama unaprijed razjasne razmjenu i korišćenje istraživačkih podataka. Miješanje sa sredinom u kojoj su podaci prikupljeni svedeno je na minimum.

2. PROFESIONALNE KOMPETENCE I RAZVOJ

Opšti princip: Zadržavanje visokih standarda kompetentnosti odgovornost je koju dijele svi psihoterapeuti i u javnom interesu i u interesu profesije u cjelini. Psihoterapeuti prepoznaju granice svojih kompetencija i ograničenja svojih tehnika. Oni pružaju samo one usluge i koriste tehnike za koje su kvalifikovani treningom i iskustvom. Na poljima u kojima standardi rada još uvijek ne postoje, psihoterapeuti preuzimaju sve potrebne mjere zaštite dobrobiti svojih klijenata. Oni imaju znanje o zdravstvenim, naučnim i profesionalnim infomacijama koje se odnose na usluge koje pružaju.

Psihoterapeuti su dužni da praksu sprovode na kompetentan i etičan način. Od njih se očekuje da prate istraživanja u psihoterapiji, kao i naučni razvoj ove discipline.

Za psihoterapeute je obavezna kontinuirana profesionalna edukacija, profesionalni razvoj i supervizija.

Psihoterapeuti bi trebalo da ograniče svoju praksu na ona područja i metode za koje je moguće dokazati da su stekli dovoljno i sertifikovano znanje i iskustvo.

Princip 2a: Psihoterapeuti precizno prezentuju svoje kompetencije, edukaciju, trening i iskustvo. Kao dokaze o obrazovnim i profesionalnim kvalifikacijama oni prikazuju samo one kvalifikacije stečene kod respektabilnih edukativnih institucija ili one priznate od strane EAP (Evropske psihoterapisjke organizacije). Oni dokazuju da su postigli minimalne profesionalne standarde predviđene od strane EAP, od relevantnog nacionalnog tijela ili dokaze da su zadovoljili minimalne kriterijume relevantne evropske organizacije za akreditaciju u okviru svog modaliteta, ako takav postoji. Oni poštuju ostale izvore edukacije, treninga i iskustva koje su stekli.

Princip 2b: Kao praktikanti, učitelji i treneri, psihoterapeuti sprovode svoje obaveze na bazi pažljive pripreme tako da ispunjavaju najveće standarde praktičnog rada, koji podrazumijeva adekvatnu, tačnu i relevantnu komunikaciju.

Princip 2c: Psihoterapeuti prepoznaju potrebu za kontinuiranom edukacijom i ličnim razvojem, otvoreni su za prihvatanje novih procedura i promjena u očekivanjima i vrijednostima tokom vremena.

Princip 2d: Psihoterapeuti prepoznaju razlike među ljudima, kao, na primjer, one koje mogu biti povezane sa godinama, polom, socioekonomskim stanjem, etničkom pripadanošću ili specijalnim potrebama onih koji su mogli biti u nepovoljnom položaju. Oni sprovode adekvatan trening, koriste iskustvo ili se savjetuju da bi bili sigurni da će pružiti adekvatnu uslugu za sve navedene kategorije ljudi.

Princip 2e:Odgovornost je psihoterapeuta, kada uključuje pojedince ili kreiraju strategije bazirane na rezultatima testiranja, da poznaje psiholška ili obrazovna mjerenja, validaciju problema i istraživanja zasnovana na testovima.

Princip 2f: Psihoterapeuti prepoznaju lične probleme i konflikte koji mogu da utiču na profesionalnu efikasnost. Stoga se oni uzdržavaju od preduzimanja bilo koje akcije u kojoj bi njihovi lični problemi doveli do neadekvatnog djelovanja ili nanošenja štete klijentu, kolegi, studentu ili učesniku u istraživanju. Ako su ipak uključeni u takvo djelovanje, kada postanu svjesni svog profesionalnog problema, tražiće kompetentnu profesionalnu pomoć da bi odlučili da li da obustave, završe ili ograniče obim svojih profesionalnih aktivnosti.

Princip 2g: Kada počnu da se bave novim poljem aktivnosti, psihoterapeuti osiguravaju da su završili sve treninge i zadovoljili profesionalne zahtjeve za sprovođenje određenih aktivnosti, i to prije samog praktičnog rada, i da je njihovo djelovanje na novom polju na najvećem mogućem standardu. Oni obezbjeđuju da nema konfuzije niti konflikta sa bilo kojom aktivnošću koju će sprovesti.

POVJERLJIVOST

Opšte načelo/opšti princip: Psihotrapeuti imaju primarnu obavezu da poštuju načela povjerljivosti dobijenih informacija i podataka od osoba koje dolaze na psihoterapiju (klijenata). Oni mogu da iznesu te informacije drugima jedino ukoliko imaju pristanak klijenta (ili zakonskog predstavnika tog klijenta), izuzev posebnih okolnosti u kojima zadržavanje informacija može da rezultira opasnošću za samu osobu na terapiji ili druga lica. Psihoterapeuti informišu svoje klijente o zakonskim ograničenjima načela povjerljivosti. Saglasnost da se otkriju informacije drugima trebalo bi da bude obezbjeđena u vidu pisanog, pristanka samog klijenta (ili njegovog zakonskog predstavnika).

Terapeutski odnos se zasniva na pretpostavci da je ono što se dešava između psihoteraputa i klijenta povjerljivo, tako da je kršenje profesionalne povjerljivosti naznačeno kao neetečno i smatra se ozbiljnim kršenjem kodeksa profesije.

Uspješna terapija zahtijeva da psihoterapet ne bude ograničen nametanjem povjerljivosti od strane klijenta.

Psihoteraputi ne bi trebalo da izgube iz vida svoje moralne dužnosti prema ljudskoj zajednici uopšte, i prema ostalim sugrađanima koji nijesu njihovi klijenti.

Opšti princip/načelo, na koji se oslanjaju ograničenja povjerljivosti, odnosi se na to da je povjerljiva informacija, koju klijent daje terapeutu tokom terapije, vlasništvo klijenta i ne bi trebalo da bude otkrivena trećem licu, osim ukoliko to nije neophodno kako bi se zaštitila nečija bezbjednost. Postoje ekstremne situacije u kojima ovaj princip treba odbaciti.

Psihoterapeuti neće ulaziti u ili održavati profesionalni odnos sa klijentom, ukoliko druge aktivnosti ili odnosi između psihoteraputa i klijenata mogu ugroziti profesionalni ugovor. Navedeno se odnosi i na superviziju.

Princip/načelo 3.a: Informacije dobijene u okviru kliničkog ili savjetodavnog odnosa ili evaluacijom podataka, a koje se tiču djece, studenata, zaposlenih ili drugih, treba da se koriste isključivo u profesionalne svrhe i samo sa osobama kojih se to tiče. Pisani i usmeni izvještaji treba da predstavljaju samo podatke prikupljene u svrhu evaluacije ili za potrebe upućivanja klijenta drugom licu. Veoma je važno uložiti napor da se izbjegne nepotrebno kršenje privatnosti.

Princip/načelo 3.b.: Psihoteraputi koji informacije i podatke dobijene tokom profesionalnog rada prezentuju u svojim stručnim radovima, predavanjima ili drugim javnim forumima, treba da obezbijede prethodnu saglasnost klijenata ili da na adekvatan način prikriju sve informacije koje mogu da upućuju na identitet klijenta.

Princip/načelo 3.c.: Psihoteraputi treba da se drže mjera povjerljivosti ili odredaba vezanih za načelo povjerljivosti prilikom čuvanja i odlaganja zapisa (snimaka), čak i u slučajevima kada oni nijesu u mogućnosti da to sami urade.

Princip/načelo 3.d.: Kada psihoterputi rade sa maloljetnicima ili drugim osobama koje nijesu u stanju da daju samostalni, dobrovoljan pristanak, posebno treba da vode računa o zaštiti najboljeg interesa ovih lica i konsultuju druge na odgovarajući način.

DOBROBIT KLIJENTA

Opšte načelo (generalni princip):

Psihoterapeuti poštuju i štite integritet i dobrobit svih ljudi i grupa sa kojima rade.
Psihoterapeuti naglašavaju važnost podrške i unapređenje rasta i razvoja svake osobe.
Psihoterapeuti brinu o sebi i drugima (fizički, psihički…) imajući na umu jedinstvenost i vrijednost svake osobe.

Psihoterapeuti uzimaju u obzir poslijedice vlastitih postupaka kada su u ulozi klijenta, lica u procesu edukacije, terapeuti, supervizori, savjetnici itd.

Kada se pojavi sukob interesa između klijenata i psihoterapeuta zaposlenih u institucijama, psihoterapeuti imaju obavezu da razjasne prirodu svoje lojalnosti i odgovornosti i informišu sve uključene o svojim obavezama. Psihoteraputi u potpunosti informišu klijente sa svrhom, ciljem i prirodom evaluativne, tretmanske, obrazovne ili trening-procedure i otvoreno objašnjavaju da klijeni, studenti, oni koji su u procesu obuke ili učesnici istraživanja imaju slobodu izbora kada je u pitanju participacija, učešće. Prisiljavanje ljudi da učestvuju ili da ostanu primaoci usluga je neetično.

Princip/načelo 4.a.: Psihoterapeuti treba da budu svjesni svojih potreba i svoje pozicije moći i uticaja u odnosu na klijente, učesnike, one koji se obučavaju, subjekte istraživanja i podređene. Ne treba da zloupotrebljavaju povjerenje i zavisnost ovih osoba. Psihoterapeuti ulažu napor da izbjegnu dvojne odnose koji mogu uticati na njihov profesionalni sud i povećati rizik od eksploatacije. Primjeri takvih dvojnih odnosa uključuju profesionalni tretman ili istraživanje sa zaposlenima, studentima, superviziranim, bliskim prijateljem ili članom porodice, ali nijesu na njih ograničeni. Seksualni odnosi sa klijentima, studentima, onima koji su u treningu i učesnicima istraživanja su neetični.

Princip/načelo 4.b.: Kada psihoterapeut pristane da pruži uslugu na zahtjev trećeg lica, preuzima i odgovornost da objasni prirodu tog odnosa svim zainteresovanim stranama.

Princip/načelo 4.c.: Kada eventualno zahtjevi organizacije očekuju od psihoterapeuta da prekrši ove ili bilo koje druge etičke principe, psihoterapeuti treba da razjasne prirodu konflikta između zahtjeva insitucije i principa profesionalne prakse. Oni informišu sve strane o svojim etičkim dužnostima i odgovornostima kao psihoterapeuta i preduzimaju odgovarajuće aktivnosti.

Princip/načelo 4.d.: Psihoterapeuti unaprijed dogovaraju finansijske aranžmane koji su u njihovom najboljem interesu i koji su jasni njihovim klijentima, studentima, onima koje obučavaju ili učesnicima istraživanja.Oni svojim uslugama doprinose poslu za koji dobijaju malu ili nikakvu finansijsku pomoć.

Princip/načelo 4.e.: Psihoterapeuti završavaju klinički ili savjetodavni odnos čim im postane jasno da klijent nema koristi od usluge ili kad klijent to izričito zahtijeva. Obavezni su da ponude alternativne resurse podške i pomoći klijentu.

PROFESIONALNI ODNOSI

Opšti princip/načelo: Psihoterapeuti poštuju potrebe, posebne kompetencije i obaveze svojih kolega iz oblasti psihoterapije, psihologije, medicine i drugih vezanih profesija. Oni poštuju prava i obaveze institucija ili organizacija sa kojima su druge kolege povezane.

Princip/načelo 5.a: Psihoterapeuti su upoznati i razumiju oblasti kompetencija srodnih profesija. Oni obezbjeđuju punu podršku iz svih profesionalnih, tehničkih i admintrativnih izvora u najboljem interesu klijenta. Odsustvo formalnog odnosa s drugim profesionalcima ne oslobađa psihoterapute odgovornosti za obezbjeđivanje najbolje moguće usluge za klijenta. To ih takođe ne može osloboditi obaveze da predvide i na senzitivan način obezbijede, ukoliko je potrebna, najbolju alternativnu uslugu i pomoć.

Princip/načelo 5.b.: Psihoteraputi poznaju i uzimaju u obzir kulturu, tradiciju i praksu drugih profesionalnih grupa sa kojima rade i sa njima u potpunosti sarađuju. Ukoliko osoba prima sličnu uslugu od drugog profesionalca, psihoterapet pažljivo razmatra taj profesionalni odnos i postupa s oprezom i senzitivnošću kada su u pitanju terapeutska pitanja, kao i dobrobit klijenta. Psihoterapeut razmatra ova pitanja sa klijentom kako bi smanjio rizik od zabune i konflikta i održava, gdje je to moguće, jasan i saglasan odnos sa drugim profesionalcima.

Princip/načelo 5.c.: Psihoterapeuti koji zapošljavaju ili superviziraju druge profesionalce ili pružaju obuku prihvataju obavezu da facilitiraju dalji profesionalni razvoj ovih pojedinaca i preduzimaju aktivnosti koje će razviti njihove kompetencije. Oni obezbjeđuju adekvatne radne uslove, blagovremenu evaluaciju, konstruktivne konsultacije i prilike za sticanje iskustva.

Princip/načelo 5.d.: Psihoteraputi ne zloupotrebavaju seksualno, ili na drugi način, svoj profesionalni odnos sa klijetima, superviziranim osobama, učenicima, zaposlenima ili učesnicima istraživanjima. Psihoterapeuti ne tolerišu seksualno uznemiravanje i ne upuštaju se u nešto slično. Seksualno uznemiravanje se definiše kao niz namjernih ili ponovljenih komentara, postupaka ili fizičkih kontakta seksualne prirode koje osoba ne želi.

Princip/načelo 5.e.: Kada psihoterapeuti saznaju da drugi terapeut krši etički kodeks profesije , treba prvo na prikladan način, neformalno da pokušaju da razriješe ovo pitanje skretanjem pažnje kolegi psihoterapeutu na njegovo ponašanje. Ukoliko je prekršaj blaži i/ili je posljedica manjka sanizitivnosti, znanja ili iskustva kolege, pogodan je ovakav neformalni oblik skretanja pažnje. Ovakvi neformalni korektivni napori treba da budu preduzeti na način da se niti jedno pravo uključeno u načelo povjerljivosti ne povrijedi. Ukoliko se prekršaj ne može popraviti ili je mnogo ozbiljnije prirode, psihoteraputi treba da skrenu pažnju relevantnoj insituciji, udruženju ili komitetu za profesionalnu etiku i postupanje.

SAOPŠTENJA ZA JAVNOST

Opšti princip/načelo: Kada psihoterapeuti oglašavaju ili reklamiraju svoje profesionalne usluge, mogu da koriste spisak sljedećih informacija da bi opisali usluge koje pružaju: najviše stečeno akademsko zvanje ili sertifikat, koji su stekli od akreditovane institucije, datum, vrsta, dodjela od strane ECP, članstvo u psihoterapijskoj organizaciji i profesionalno relevantnoj komori, adresa, broj telefona, radno vrijeme, kratak opis pružanih psihološkoh servisa, adekvatna prezentacija cijena, upotreba stranih jezika, pravilo vezano za osiguranje ili način plaćanja i neke druge kratke i značajne informacije. Dodatne relevantne ili važne informacije o klijentu mogu da budu uključene ukoliko ih ne zabranjuju drugi djelovi ovog etičkog kodeksa.

Princip 6.a.: U javnim oglasima ili reklamama koje traže učesnike za istraživanja gdje su kliničke usluge ili drugi profesionalni servisi ponuđeni kao podsticaj, treba jasno odrediti karakter usluga kao i troškove i druge obaveze koje treba da prihvate učesnici istraživanja.

Princip 6.b.: U slučaju da treća lica predstavljaju profesionalne kvalifikacije psihoterapeuta ili udruženja nude proizvode i usluge koja su nespojiva sa ovim smjernicama, psihoterapeut ima obavezu da ih ispravi.

Princip 6.c.: Individualne dijagnostičke i terapeutske usluge pružaju se u kontekstu profesionalnog psihoterapijskog odnosa. Ako se lični savjet daje preko javnih predavanja ili prezentacija, dnevne štampe ili preko članaka u časopisima, na radiju ili televizijskim emisijama, poštom ili sličnim medijima, psihoterapeut koristi najsavremenije relevantne podatke i upotrebljava najviši nivo profesionalnog mišljenja.

Princip 6.d.: Reklamiranje „grupa za lični razvoj“, sesija od posebnog interesa, kurseva, klinika, treninga i delatnosti daje se uz jasnu informaciju o cilju i jasan opis iskustva ili ponuđenog treninga. Obuka, trening ili iskustvo osoblja adekvatno su navedeni prije početka grupe, treninga ili usluga. Jasno se navode cijene i sve ugovorne obaveze dostupne su prije uzimanja učešća.

Princip 6.e.: Psihoterapeuti koji su uključeni u razvoj ili promociju psihoterapijskih tehnika, proizvoda, knjiga, ili nekih drugih ponuda u komercijalne svrhe, treba da obezbijede da se oglasi i reklame prezentuju na profesionalan i naučno prihvatljiv, etički i činjenično informativni način.

Princip 6.f.: Psihoterapeuti predstavljaju nauku i vještinu psihoterapije i pružaju usluge, proizvode i publikacije istinito i tačno, izbjegavajući pogrešno tumačenje kroz senzacionalizam, pretjerivanje ili površnost. Psihoterapeuti su vođeni primarnom obavezom da pomognu javnosti u razvijanju procjena, mišljenja i izbora na osnovu činjenica.

Princip 6. g.:
Kao nastavnici, psihoterapeuti osiguravaju da navodi u katalozima i naslovima predavanja budu tačni i nedvosmisleni, naročito kad se tiče predmetnih sadržaja, osnova za evaluaciju napredovanja, a i prirodu iskustava koja se stiču tokom kursa. Najave, brošure ili reklame koje opisuju radionice, seminare, ili druge obrazovne programme tačno opisuju ciljnu grupu kojoj je program namijenjen kao i odgovarajuće uslove, obrazovne ciljeve i i prirodu materijala koji će biti pokriven. Ove najave takođe tačno predstavljaju obrazovanje, obuku i iskustvo psihoterapeuta koji zastupaju programe i potrebne tarife.

Princip 6.h.: Individualne dijagnostične i terapijske usluge pružaju se samo u kontekstu profesionalnog psihoterapijskog odnosa.

PRAVO NA JASNU I ISTINITU INFORMACIJU

Opšti princip: Na početku psihoterapijskog tretmana, psihoterapeut je obavezan da obavijesti klijenta o njegovim pravima s posebnim akcentom na sljedeće:
– koji metod primjenjuje;
– koja je dužina i obim terapeutskog odnosa;
– koji su finansijski uslovi;
– povjerljivost tretmana;
– kakva je procedura žalbe.
Klijent treba da dobije mogućnost odlučivanja da li želi da uđe u terapijski proces i ako želi, sa kojim terapeutom želi.

Informacije date klijentima moraju biti utemeljene i istinite. Nedopustiva je bilo koja neutemeljena reklama.

TEHNIKE PROCJENE

Opšti princip: U razvijanju, objavljivanju i korišćenju psihoterapeutskih ili psiholoških tehnika procjene, psihoterapeuti treba da učine napor da se promoviše dobrobit i najbolji interes klijenta. Psihoterapeuti čuvaju rezultat procjene od zloupotrebe. Poštuju pravo klijenta da zna rezultate, interpretacije, kao i osnove zaključaka i preporuke. Psihoterapeuti treba da učine napore da sačuvaju bezbjednost testova i drugih tehnika procjene u granicama zakonskih ovlašćenja. Oni nastoje da osiguraju adekvatno korišćenje tehnika procjene od strane drugih lica.

Prilikom korišćenja tehnika procene, psihoterapeuti poštuju pravo klijenata da dobiju potpuna objašnjenja o prirodi i svrsi tehnika na jeziku koji klijenti mogu razumjeti, osim ako je određen izuzetak od ovog prava dogovoren unaprijed. Kada objašnjenja daju treća lica, psihoterapeuti uspostavljaju procedure koje obezbjeđuju adekvatnost ovih objašnjenja.

Psihoterapeuti, koji su odgovorni za izradu i standardizaciju psiholoških testova i drugih tehnika procjenjivanja, koriste uspostavljene naučne procedure i poštuju relevantne nacionalne i institucionalne ili organizacione standarde.

U izvještavanju o rezultatima procjene, psihoterapeuti ukazuju na sve eventualne rezerve koje postoje u pogledu validnosti ili pouzdanosti zbog okolnosti procjene ili neadekvatnosti normi za testiranu osobu. Psihoterapeuti nastoje da obezbijede da se rezultati procjene i interpretacije ne zloupotrijebe od strane trećih lica.

ISTRAŽIVANJA U PSIHOTERAPIJI

Opšte načelo: Odluka o započinjanju istraživanja zasniva se na promišljanju svakog pojedinačnog psihoterapeuta o tome kako najbolje može da doprinese nauci i ljudskoj dobrobiti. Kada odluči da sprovede istraživanje, psihoterapeut treba da razmotri alternativne pravce u koje istraživanje može da se razvije i da predvidi sredstva koja treba uložiti. Na osnovu ovih razmatranja, psihoterapeut sprovodi ispitivanje, vodeći računa o dostojanstvu i dobrobiti učesnika u istraživanju, kao i postojećim pravilima i profesionalnim standardima istraživanja u kojima učestvuju ljudi.

Princip 9.a: Psihoterapeut koji planira istraživanje (istraživač) odgovoran je da uradi pažljivu procjenu etičke prihvatljivosti istraživanja. Kompromitovanje bilo kog principa u sučeljavanju naučnih i humanih vrijednosti obavezuje istraživača da potraži etički savjet i preduzme stroge mjere predostrožnosti kako bi zaštitio ljudska prava učesnika.

Princip 9.b: Etičnost istraživanja uvijek je odgovornost istraživača. Istraživač je, takođe, odgovoran za to da tretman učesnika u istraživanju bude etički zasnovan od strane saradnika, asistenata, studenata i zapolenih, koji dijele slične obaveze.

Princip 9.c: Izuzev u slučajevima minimalnog rizika, istraživač uspostavlja jasan i fer dogovor sa učesnicima istraživanja, prvenstveno o njihovom učešću, kojim razjašnjava obaveze i odgovornosti obje strane. Istraživač ima obavezu da poštuje sva data obećanja i navedene obaveze u tom ugovoru. Istraživač upoznaje učesnike sa svim aspektima istraživanja za koje se pretpostavlja da mogu uticati na spremnost učesnika da učestvuju u istraživanju i o svim ostalim aspektima istraživanja koja zanimaju učesnika. Propust u informisanju radi pribavljanja saglasnosti za učešće, zahtijeva dodatno obezbijeđivanje zaštite dobrobiti i digniteta učesnika. Istraživanja koja uključuju djecu ili osobe s oštećenjem sluha, koje može ograničiti razumijevanje i/ili komunikaciju, zahtijevaju posebne procedure radi mjera zaštite učesnika.

Princip 9.d: Metodološki zahtjevi istraživanja mogu biti takvi da je neophodno prikrivanje ili upotreba prevare (obmane, varke). Prije provođenja takvog istraživanja, istraživač ima posebnu odgovornost da (a) odredi da li je upotreba ovakve tehnike opravdana sa stanovišta značaja za nauku, obrazovanje ili praktičnu primjenjenu, (b) utvrdi da li je moguće primijeniti alternativne procedure koje ne zahtijevaju prikrivanje ili obmanu i (c) osigura da učesnici, što je prije moguće, dobiju objašnjenje. Ako postoje nedoumice, ove tehnike ne treba koristiti.

Princip 9. e: Ukoliko je neophodno, psihoterapeuti mogu vršiti istraživanje u saradnji s drugim naučnicima u cilju dobrobiti klijenta. Psihoterapeuti treba da učestvuju u odgovarajućim istraživačkim projektima u interesu naučnog i teorijskog razvoja psihoterapije. Psihoterapijsko istraživanje, baš kao i objavljivanje radova, predmet je prethodno navedenih etičkih principa/načela. Interes klijenta je na prvom mjestu.

Princip 9.f: Informacije o učesniku istraživanja pribavljene tokom istraživanja povjerljive su, osim ako nije unaprijed drugačije dogovoreno. Ako postoji mogućnost da neko pristupi takvim informacijama, ta mogućnost se objasni učesniku kao dio procedure dobijanja saglasnosti, zajedno sa zaštitom povjerljivosti.

POSEBNI ZAHTIJEVI

Od psihoterapeuta se traži da se ponašaju odgovorno, posebno s obzirom na specifičnost psihoterapijskog odnosa koji je zasnovan na povjerenju i nesumljivom značenju zavisnosti. Neuspjeh u odgovornosti povezan je sa povjerenjem i zavisnošću odnosa u psihoterapiji i predstavlja ozbiljnu grešku u tretmanu. Sljedeći zahtijevi se moraju poštovati:
Psihoterapeut ne smije seksualno iskorišćavati klijenta.
Psihoterapueut ne smije emocionalno iskorišćavati klijenta.
Psihoterapueut ne smije socijalno eksploatisati klijenta.
Psihoterapueut ne smije finansijski eksploatisati klijenta.
Psihoterapueut ne smije obmanjivati klijenta.
Psihoterapueut ne smije odavati informacije koje mu je povjerio klijent.
Psihoterapeut ne smije biti uključen u bilo koju „terapiju” koja je samo prikrivena forma policijskog istraživanja.
Psihoterapeut ne smije dozvoliti da religija, nacionalnost, rasa, partijska pripadnosti ili socijalni status klijeta utiču na njega kao profesionalca.

VODIČ ZA ETIČKU OBUKU

Gorenavedeni etički kodeks primjenjuje se u odnosima između trenera i onoga koji se obučava, među kolegama, studentima, učesnicima istraživanja i članovima Udruženja.

Psihoterapeuti su u potpunosti upoznati sa etičkim kodeksom Udruženja sistemskih porodičnih terapeuta Crne Gore i obavezuju se da će ga poštovati i pridržavati se istog.

Etički kodeks stupa na snagu od datuma usvajanja na Skupštini USPT Crne Gore i time postaje odgovornost svakog člana Udruženja.

Nacionalna organizacija organizovaće seminare na temu etičkog kodeksa sistemskih porodičnih terapeuta.

Podgorica,
Predsjednica Skupštine USPT CG
Itana Kovačević

Predsjednica Upravnog odbora USPT CG
Milica Belada