Zakonski okvir za psihoterapiju

Poštovani/poštovane,

Obraćamo se slijedom članka „Ko kontroliše rad psihoterapeuta u Crnoj Gori?“ i audiovizuelnog zapisa (https://www.vijesti.me/tv/ko-kontrolise-rad-psihoterapeuta-u-crnoj-gori), objavljenog 12.05.2019. godine, vođeni obavezom da doprinesemo javnosti u razvijanju mišljenja, stavova i izbora zasnovanih na informacijama, prevashodno u vezi zakonskog regulisanja psihoterapije u Crnoj Gori, kao i da ispravimo predstavljanje psihoterapeuta i drugih struka na način koji nije etičan.

Profesionalna etika nalaže da budemo u okviru svoje struke i da uzimamo u obzir tradicije i praksu drugih profesionalnih grupa, da poštujemo pravila, obaveze i rad drugih strukovnih udruženja. Značaj udruživanja stručnjaka iz određene oblasti (strukovna udruženja) je opštepoznat: stručnajci određene oblasti se udružuju radi uvećanja stručnog znanja, doedukacije, stručne pomoći, održavanja predavanja, seminara, kurseva i tematskih susreta od značaja za struku, radi obezbjeđenja odgovarajućeg statusa u društvu na osnovu njihovog doprinosa razvoju društva, kao i radi uspostavljanja kontakata i sarađuje sa drugim strukovnim udruženjima, obrazovnim i naučnim organizacijama i stručnjacima u zemlji i inostranstvu. Takvi su i motivi osnivanja Udruženja sistemskih porodičnih terapeuta Crne Gore.

Udruženje sistemskih porodičnih terapeuta Crne Gore-USPTCG, sa sjedištem u Podgorici, osnovano je 09.07.2014. godine, sa ciljem obezbjeđivanja kvaliteta psihoterapijskog znanja i prakse, normiranja i čuvanja etike struke sistemskih porodičnih terapeuta. USPTCG okuplja stručnjake sljedećih profila: socijalni radnici, psiholozi, specijalni pedagozi, sociolozi sa završenom, četvorogodišnjom edukacijom iz oblasti sistemske porodične psihoterapije i edukante po kriterijumima Evropske Asocijacije porodične psihoterapije. Od 2015. godine Udruženje je Član Evropske asocijacije za porodičnu psihoterapiju – Komora Nacionlanih Udruženja (od 06.05.2015. godine, odlukom Borda Evropske Asocijacije za porodičnu psihoterapiju /European Family Therapy Association-EFTA/, član Komore nacionalnih organizacija porodičnih terapeuta, koja funkcioniše u okviru EFTA-e). Naši članovi svake godine prisustvuju Skupštini Nacionalnih Udruženja Evrope za sistemsku porodičnu psihoterapiju, i uključeni su u rad organa Evropske Skupštine Nacionalnih udruženja za sistemsku porodičnu psihoterapiju, gdje se odvija praćenje saznanja iz sistemske porodične psihoterapije, razmjena informacija i psihoterapijskog iskustva, edukacija i podrška između nacionalnih komora/udruženja, rješavaju tekući izazovi nacionalnih komora/udruženja.

Kao osobe koje se bave psihoterapijom i upoznate su sa stanjem psihoterapije u Evropi htjeli bismo najprije da se osvrnemo na Strazburšku Deklaraciju prema kojoj je: „Psihoterapija je nezavisna naučna disciplina, a psihoterapijska praksa predstavlja zasebno i slobodno zanimanje; Edukacija iz psihoterapije se obavlja na visokom, kvalifikovanom i naučnom nivou; Priznaje se i jamči raznolikost psihoterapijskih škola i pristupa; Cjelovita psihoterapijska edukacija obuhvaća teoriju, iskustveni rad na sebi i praktičan rad uz superviziju te zadovoljavajuće poznavanje drugih psihoterapijskih pravaca.; Pristup psihoterapijskoj edukaciji imaju kandidati nakon završenog obrazovanja ili završenih studija, posebno studija iz humanističkih nauka i medicine.“

Budući da smo u saznanju da se aktuelno i u našoj zemlji sprovode koraci koji imaju za cilj regulisanje psihoterapije nudimo Vam naša saznanja o pravnim modelima evropskih zemalja: Najraniji pravni okvir za psihoterapiju kao samostalnu profesiju donijet je 1970. godine u Švajcarskoj, i odnosio se na samostalnu praksu i ne-medicinske psihoterapeute. Međutim, ni tada ni dan danas nije bio zastupljen u svim kantonima u Švajcarskoj. Između 1984. i 1989. godine pojavili su se prvi pravni okviri u Švedskoj, Lihtenštajnu i Italiji. U Austriji, psihoterapija kao nezavisna profesija je regulisana Austrijskim zakonom (361st Federal Act of june 7, 1990 on the Exercise of Psychotherapy – Psychotherapy Act) od 1990. godine. Psihoterapijski ukaz reguliše edukaciju, praktikovanje psihoterapije, kao i pravni okvir za Savjetodavno Vijeće za psihoterapiju, stavljajući psihoterapeute u istu ravan sa ljekarima. Psihoterapijsku edukaciju dominantno sprovode privatne (trening) organizacije, asocijacije, instituti, koji su akreditovali program kod Ministarstva zdravlja. Austrija i skandinavske zemlje imaju najliberalniji stav u odnosu na dostupnost psihoterapije bazičnim profesijama. Najrigorozniji stav po tom pitanju imaju Njemačka, Lihtenšajn i Italija, u kojima je psihoterapija dostupna psiholozima, nastavnicima, stručnjacima za socijalno obrazovanje i ljekarima. U Njemačkoj sprovođenje psihoterapije od strane ljekara kontoliše Medicinska Asocijacija, dok je za ne-medicinske psihoterapeute nadležan Psihoterapijski ukaz (Act on the Proffessions of Psychological Psychotherapist and of Child and Adolescent psychotherapist, BR-DRs. 927/97 of the 4 February 1998) i tretman koji oni pružaju ne refundira se od strane državnog fonda (fonda zdravstva). U Finskoj nadležnost za edukaciju i trening ima Nacionalna uprava za medicinske poslove i svoj rad bazira na osnovu stava ekspertske grupe Istraživačko razvojnog centra za socijalni rad i zdravstvo, a koji je formiran sa ciljem osiguranja kvaliteta psihoterapije u Finskoj. Asocijacija dječijih psihoterapeuta u Ujedinjenom Kraljevstvu je priznata od strane Ministarstva zdravlja kao profesionalna organizacija za djecu i adolescente i istovremeno organizacija koja akredituje edukaciju i trening za dječiju i adolescentsku psihoterapiju. Članovi ove organizacije mogu da rade kao autonomni profesionalnci u svojoj oblasti. U Italiji dozvole za psihoterapijski rad izdaje Asocijacija Psihologa. U okviru Asocijacije postoje regionalni i provincijski Savjeti (postoje dva nezavisna Savjeta). U okviru Asocijacije postoji i Nacionalni Savjet kojeg čine Predsjednici svih regionalnih i provincijalnih Savjeta. Nacionalni Savjet prvi put saziva Ministar Pravde dok je praćenje rada Nacinalnog Savjeta pod nadležnošću Ministra zdravlja. Ove institucije propisuju da psihoterapiju mogu praktikovati samo psiholozi i ljekari koji nakon svojih studija moraju završiti minimun četiri godine edukacije po specijalizovanim programima za psihoterapiju. U Lihtenštajnu je psihoterapija dominatno određena kao ne-medicinska. Regulisana je „Dekretom drugih zdravstvenih profesija“ iz 1989. godine i uz ispunjene uslove vezane za edukaciju, trening, dijapazon aktivnosti i kompetencija, može biti praktikovana kao samostalna djelatnost. U Holandiji, psihoterapija kao samostalna profesija je regulisana od 1998. godine, Individualnim zakonom za profesije zdravstvene zaštite (Individuall Health care Professions Act, November 1993). Registraciju psihoterapeuta sprovodi Ministarstvo zdravlja, socijalnog stranja i sporta. U Švedskoj, pshoterapeuti spadaju u grupu zdravstvenih zanimanja pod nadzorom Nacionalnog borda za zdravlje i socijalno staranje. Postoji Zakon o kompetencijama koje moraju imati osobe koji se bave zdravstvenim i medicinskim servisima u koje spada i psihoterapija dok sam trening i program edukacije reguliše Ministarstvo obrazovanja i nauke. Hrvatski zakon o psihoterapijskoj djelatnosti iz 2018. godine propisuje da se psihoterapijom mogu baviti ljekari, psiholozi, socijalni radnici, socijalni (specijalni) pedagozi, pedagozi i logopedi, koji imaju završenu stručnu edukaciju iz psihoterapije u trajanju od najmanje četiri godine u nekom od psihoterapijskih pravaca koje priznaje Evropska asocijacija za psihoterapiju, a koji su odobreni od Krovnog međunarodnog udruženja za određeni psihoterapijski pravac. Takođe ovaj Zakon propisuje i osnivanje komore psihoterapeuta, kao samostalne strukovne organizacije, njene nadležnosti, između ostalog: izdavanje dozvole za rad, stručni nadzor nad radom psihoterapeuta i nad sprovođenjem djelatnosti psihoterapije. Osnivači Komore su Republika Hrvatska i Savez psihoterapijskih udruga Hrvatske (SPUH), a prava i dužnosti osnivača u ime Republike Hrvatske obavlja ministarstvo nadležno za poslove socijalne zaštite.

Cijenimo da je korisno znati kako su druge države normirale psihoterapijsku djelatnost i te informacije staviti u nacionalni kontekst, uvažavajući identitet psihoterapeuta i psihoterapijskih udruženja, dosadašnji rad i napore strukovnih psihoterapijskih udruženja u Crnoj Gori u ostvarivanju strukovnih ciljeva. Svako strukovno psihoterapijsko udruženje je nadležno i odgovorno u svojoj oblastiza edukaciju koja je odobrena od Krovnog međunarodnog udruženja za određeni psihoterapijski pravac i postizanje ciljeva svog udruženja, iz čega je logičan, etičan i zakonit slijed i da svako psihoterapijsko udruženje daje dozvolu i vrši nadzor nad radom svojih članova. Psihoterapijska udruženja se mogu udružiti u Savez psihoterapijskih udruženja, sa ciljem uvećanja stručnog znanja i doprinosa razvoja psihotearpije u državi i drugim strukovnim ciljevima, ali će i u tom slučaju briga i unaprijeđenje rada svojih članova, organizovanje edukacije iz svoje psihoterapijske škole, supervizija, kontrola, izdavanje dozvole za rad biti u nadležnosti pojedinačnih psihoterapijskih udruženja.

Udruženje sistemskih porodičnih terapeuta Crne Gore je posvećeno održavanju visokih standarda znanja i usluga i korišćenju konsultacija sa psihoterapeutima i drugim profesionalcima. Naši članovi dolaze iz humanističkih profesija – socijalni radnici, sociolozi, specijalni pedagozi, psiholozi, ljekari a svi su, nakon sticanja diplome akademskog stepena iz tzv. pomagačkih djelatnosti završili i edukaciju koja je odobrena od Krovnog međunarodnog udruženja za određeni psihoterapijski pravac (Evropske Asocijacije za porodičnu psihoterapiju – European Family therapy Association, koja je dio Evropske Asocijacije za psihoterapiju, European Association for Psychotherapy), nadležnog za rad psihoterapeuta i zaštitu rada psihoterapeuta. Stoga su u stanju da jasno razumiju razliku između znanja i rada koji se obavlja u okviru psihološke struke (ili druge bazične struke koju su stekli tokom formalnog obrazovanja) i u okviru psihoterapijske djelatnosti. Na osnovu toga i svega naprijed pomenutog (uključujući i modele regulisanja ove djelatnosti u drugim zemljama), smatramo da nije moguće niti etično regulisati rad psihoterapeuta kroz Zakon o psihološkoj djelatnosti jer bi to bilo u suprotnosti i sa standardima psihološke i sa standardima psihoterapijske djelatnosti. Takođe, nadamo se vašem razumijevanju i dobroj saradnji sa Vašim Udruženjem – Institucijom te da možemo, zajednički i partnerski doprinositi standardima profesionalnog ponašanja i profesionalnom ugledu, kako ugledu profesija članova naših udruženja, tako i ugledu struke i ugledu naših udruženja, između ostalog i tačnim predstavljenjem u javnosti profesionalnih kvalifikacija, kompetencija, lične odgovornosti i odgovornosti udruženja u okviru kojih djelujemo.

S poštovanjem,

Udruženje sistemskih porodičnih psihoterapeuta Crne Gore

Upravni odbor